oznacza że osoba nie może decydować o sobie.
Nie ma zdolności do żadnej czynności prawnej.
To znaczy że nie może podpisywać umów ani głosować
w wyborach. W polskim prawie jest ubezwłasnowolnienie:

• całkowite
• częściowe.

Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona ma opiekuna prawnego.
Opiekun prawny podejmuje za nią wszystkie decyzje prawne.

Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie może:

• pracować
• podpisać umowy ani kupić telefonu
• nie może wynająć mieszkania.

Osoba częściowo ubezwłasnowolniona może samodzielnie
wykonywać tylko drobne, codzienne czynności prawne.
Na przykład może decydować:

• wizycie u fryzjera
• na co chce wydać swoje pieniądze
  z wypłaty.

Osoba częściowo ubezwłasnowolniona ma swojego kuratora.
Kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej wspiera ją w codziennych sprawach. Dba o jej pieniądze i zdrowie.
Pomaga w czynnościach prawnych.
Na przykład podpisuje umowę na zakup telefonu.

W kodeksie cywilnym są informacje jak
można rozwiązać wszystkie sprawy między ludźmi.
W kodeksie cywilnym są prawa dotyczące
wszystkich spraw między ludźmi i instytucjami.
Na przykład:

• jak zatrudnić pracownika
• co trzeba zrobić gdy ktoś uderzył w samochód
• jak napisać testament.

W kodeksie karnym są opisane przestępstwa i kary za nie.

to ustawa. Opisuje prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy.
W kodeksie są też informacje o:

• zasadach pracy na różnych umowach.
  Na przykład umowie o pracę lub umowie zlecenie.
• wynagrodzeniu za zwolnienie lekarskie
• zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy
• urlopie wypoczynkowym.

Kodeks pracy mówi też o zasadach pracy
osób z niepełnosprawnościami.

jest wtedy, kiedy osoba się broniła, ponieważ została zaatakowany.
Ktoś chciał jej zrobić krzywdę.

jest wtedy, gdy ktoś zrobił jakąś szkodę.
Na przykład zalał mieszkanie sąsiadowi.
Albo gdy ktoś nie oddał pożyczonych pieniędzy.
Szkodę trzeba naprawić lub za nią zapłacić.
Odpowiedzialność cywilna jest zapisana
w kodeksie cywilnym.

dotyczy przestępstw. Najważniejsze przestępstwa są zapisane
w kodeksie karnym. Przestępstwa to zbrodnie i występki.
Za zbrodnię jest kara pozbawienia wolności na 3 lata lub więcej.
Za występek jest inna kara.

są zapisane w Konstytucji.
Konstytucja to najważniejszy dokument
w Polsce. Konstytucja mówi kto decyduje w państwie
i jakie ma zadania.
Przedstawia prawa i obowiązki obywatela.

Najważniejszymi prawami człowieka są:

• godność
• wolność
• równość.

jest sądem drugiej instancji.
Od wyroku lub postanowienia sądu okręgowego
nie można się odwołać.
Czasami można napisać skargę kasacyjną
do Sądu Najwyższego.

to sądy:

• rejonowe
• okręgowe
• apelacyjne

W sądach powszechnych są wydziały:

• cywilny
• karny
• rodzinny i nieletnich
• pracy
• ksiąg wieczystych.

Każdy wydział zajmuje się innymi sprawami.

jest sądem pierwszej instancji.
Sąd rejonowy wydaje wyroki lub postanowienia.
Jeśli nie zgadzasz się z wyrokiem sądu rejonowego,
możesz odwołać się do sądu okręgowego.

o dokument zawierający spis
wartościowych rzeczy i polecenie kto ma te
rzeczy dostać po twojej śmierci.
Na przykład mieszkanie, dom lub pieniądze.
Testament możesz napisać u notariusza.
Notariusz to prawnik.
Za napisanie testamentu musisz zapłacić
notariuszowi.

sprawdza, czy różne przepisy prawa są zgodne
z konstytucją albo z umowami międzynarodowymi.
Taką umową jest Konwencja o prawach
osób z niepełnosprawnościami.

Konstytucja to najważniejszy dokument
w Polsce.
Konstytucja mówi kto decyduje w państwie
i jakie ma zadania.
Przedstawia prawa i obowiązki obywatela.

Trybunał zajmuje się też skargami konstytucyjnymi.
Możesz napisać taką skargę, kiedy sąd wydał wyrok
lub decyzję na podstawie przepisu prawa niezgodnego z konstytucją

 to specjalny sąd. Sądzi najważniejsze osoby w Polsce.
Trybunał Stanu może osądzić Prezydenta,
ministra lub posłów. Na przykład jeśli złamią
Konstytucję lub popełnią przestępstwo.

oznacza że osoba nie może decydować o sobie.
Nie ma zdolności do żadnej czynności prawnej.
To znaczy że nie może podpisywać umów ani głosować
w wyborach.
W polskim prawie jest ubezwłasnowolnienie:

• całkowite
• częściowe.

Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona ma opiekuna prawnego.
Opiekun prawny podejmuje za nią
wszystkie decyzje prawne.

Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie może:

• pracować
• podpisać umowy ani kupić telefonu
• nie może wynająć mieszkania.

Osoba częściowo ubezwłasnowolniona
może samodzielnie wykonywać tylko drobne, codzienne czynności prawne.
Na przykład może decydować:

• wizycie u fryzjera
• na co chce wydać swoje pieniądze
  z wypłaty.

Osoba częściowo ubezwłasnowolniona
ma swojego kuratora.
Kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej wspiera ją w codziennych sprawach.
Dba o jej pieniądze i zdrowie.
Pomaga w czynnościach prawnych.
Na przykład podpisuje umowę na zakup telefonu.

zajmuje się sprawami cywilnymi.
Na przykład sprawami:

• związanymi ze spadkiem po zmarłym dziadku
• odszkodowania za zalane mieszkanie
• związanymi z zapłatą za remont mieszkania.

zajmuje się sprawami karnymi, czyli przestępstwami.
Na przykład sprawą:

• zabójstwa
• kradzieży roweru z garażu
• pobicia mężczyzny w barze.

 zajmuje się na przykład sprawami związanymi z:

• alimentami
• ograniczeniem władzy rodzicielskiej
• ustaleniem, kto jest ojcem dziecka.

zajmuje się sprawami pracowników i pracodawców.

wieczystych zajmuje się
sprawami nieruchomości, czyli domów,
działek lub mieszkań.
W księgach wieczystych jest informacja
kto jest właścicielem domu.

oznacza, że człowiek ma prawa.
Że jest podmiotem, a nie przedmiotem, rzeczą.
Nawet małe dziecko ma prawa.

Przykład:
Małe dziecko może dostać dom od swoich dziadków.
Dziecko może być właścicielem domu ale nie może podpisać umowy.
Żeby podpisać umowę musi mieć zdolność do czynności prawnych.
Dziecko podpisze umowę dopiero kiedy skończy 18 lat.
Dlatego teraz umowę podpiszą za niego rodzice.

ma osoba pełnoletnia. Pełnoletnia oznacza że skończyła 18 lat.
Osoba, która ma czynność prawną może:

• podpisać umowę o kredyt na nowy telefon
• złożyć wniosek o orzeczenie
  o niepełnosprawności.

Każda czynność prawna ma skutki prawne.
Na przykład jeśli osoba nie spłaca kredytu,
bank może zgłosić ją do sądu.

ma osoba, która skończyła 13 lat.
Czyli dziecko między 13 a 18 rokiem życia.
Ograniczona zdolność do czynności prawnych oznacza że dziecko może podjąć różne czynności prawne.
Ale jego rodzice muszą się na to zgodzić.

Dziecko które skończyło 13 lat może samodzielnie:

• kupić kartę miejską
• robić drobne zakupy
• decydować co kupi za swoje kieszonkowe.

Kieszonkowe to pieniądze od rodziców.