Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną (PSONI) jest organizacją pozarządową, samopomocową, niedochodową. Celem Stowarzyszenia jest działanie na rzecz wyrównywania szans osób z niepełnosprawnością intelektualną, tworzenia warunków przestrzegania wobec nich praw człowieka, prowadzenia ich ku aktywnemu uczestnictwu w życiu społecznym, działanie na rzecz ochrony ich zdrowia oraz wspieranie ich rodzin. (Art.4 Statutu). PSONI działa od 1963 roku, ponieważ jest formalnym kontynuatorem działalności Komitetu i Kół Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski, funkcjonujących w strukturach Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. Po zmianach systemowych w państwie, w roku 1991 zostało zarejestrowane jako odrębne stowarzyszenie.
PSONI posiada dwustopniową strukturę organizacyjną: Zarząd Główny i Koła, będące jednostkami terenowymi Stowarzyszenia, prowadzące działalność statutową na terenie jednego lub kilku powiatów, zlokalizowane we wszystkich województwach Polski. W skład Stowarzyszenia wchodzi 118 Kół, z czego 101 posiada odrębną osobowość prawną, oraz 17 Kół korzystających z osobowości prawnej Stowarzyszenia. Członkami PSONI jest blisko 11 tys. osób, z czego większość – ¾ stanowią rodzice osób z niepełnosprawnością intelektualną.
PSONI jest największą w Polsce organizacją, działającą na rzecz osób z niepełnosprawnością intelektualną.
Cele statutowe PSONI realizuje w kilku obszarach:
- poprzez działalność rzeczniczą oraz inicjującą zmiany prawa zapewniającego przestrzeganie praw człowieka wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną i zaspokajanie ich potrzeb;
- działalność ekspercką oraz inspirowanie badań naukowych dot. różnych aspektów niepełnosprawności intelektualnej oraz współdziałanie w ich prowadzeniu;
- prowadzenie działalności informacyjnej, poradniczej, popularyzatorskiej, edukacyjnej, szkoleniowej i wydawniczej;
- prowadzenie różnorodnych usług, m.in. w formie placówek kompleksowego, wielospecjalistycznego wsparcia dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w każdym wieku, od urodzenia do śmierci, a także wspierając ich rodziny.
Zarząd Główny i Koła PSONI działają w ramach prowadzonych placówek oraz realizując różnorodne programy i projekty, w tym także realizowane w partnerstwach i współpracy
z innymi organizacjami pozarządowymi, z uczelniami i jednostkami badawczymi, z jednostkami samorządu terytorialnego oraz przedsiębiorstwami czy prywatnymi przedsięwzięciami biznesowymi zaangażowanymi w CSR.
Działalność Kół PSONI skierowana jest na budowanie kompleksowych lokalnych systemów wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz wspieranie ich rodzin. Zakres działań poszczególnych Kół jest uzależniony od lokalnych warunków, zdiagnozowanych potrzeb osób z niepełnosprawnością intelektualną i ich rodzin oraz potencjału, którym dysponują.
Zarząd Główny PSONI prowadzi 3 wzorcowe placówki (w tym dwie związane z aktywizacją zawodową i zatrudnianiem osób z niepełnosprawnościami – WTZ i Centrum DZWONI), dba o standaryzację działalności placówek i stałych form wsparcia w całym Stowarzyszeniu, realizuje projekty innowacyjne, wskazując możliwości powielania ich przez Koła i inne podmioty.
Ogółem Stowarzyszenie prowadzi ok. 350 placówek i stałych form wsparcia, których uczestnikami jest blisko 30 tys. osób wspieranych w ciągu roku [szczegółowe dane uaktualniane są w zakładce: PSONI w liczbach]. Ponadto, w projektach i działaniach krótkookresowych lub cyklicznych bierze udział ok. 5 tys. uczestników (dot. udziału w kulturze, różnej twórczości, ale też dodatkowa rehabilitacja, wparcie rodzin w sytuacjach kryzysowych, ośrodki asystencji osobistej, zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, self-adwokatura, poradnictwo prawne).